लघवीत जळजळ होणं, वारंवार लघवीला जावं लागणं, लघवीला जोर द्यावा लागणं, लघवीत दुखणं, लघवीवाटे रक्तस्त्राव होणं ही मूत्रमार्गाच्या विकारांची लक्षणं आहेत. तसं बघितलं, तर लघवीचे विकार नवजात बाळापासून ते ज्येष्ठ व्यक्तीपर्यंत कुणालाही होऊ शकतात. लहानग्यांमध्ये या विकारांची कारणं वेगळी असतात, तर ज्येष्ठांमध्येही कारणं वेगळी दिसून येतात. सोनोग्राफीद्वारे या विकारांचं नेमकं कारण कळू शकतं.
अनेकदा जन्मापूर्वी करण्यात आलेल्या सोनोग्राफीत बाळाच्या मूत्रपिंडावर सूज आहे किंवा लघवीच्या पिशवीत काही असामान्य आहे का, हे कळतं. त्यामुळे बाळाचा जन्म झाल्यावर सोनोग्राफी केली जाते व या विकारांवरील उपचाराची दिशा ठरवली जाते. लहान मुलांमध्ये मूत्रमार्गात वारंवार प्रादुर्भाव (युरिनरी ट्रॅक इंफेक्शन) होत असेल, तरी सोनोग्राफी केली जाते. या सोनोग्राफीद्वारे आपल्या मूत्रपिंडावर वा लघवीच्या पिशवीवर सूज आहे का, लघवी पूर्ण होत आहे की नाही हे कळतं. त्यावरून नेमका कुठला विकार आहे, याचंही निदान होतं आणि शस्त्रक्रियेची आवश्यकता आहे की नाही, हे ठरवता येतं.
प्रौढ वयात आणि ज्येष्ठांमध्ये सामान्यतः आढळून येणारी बाब म्हणजे मुतखडा (किडनी स्टोन). सोनोग्राफीद्वारे मुतखडा आहे का, तो नेमका मूत्रपिंडात आहे, की खालील नळीत, हे कळतं. त्या खड्यामुळे मूत्रपिंडावर सूज आहे का व त्या खड्याचा आकार कसा आहे, हे कळतं. त्यावरून शस्त्रक्रियेची आवश्यकता आहे, की औषधोपचारानं मुतखडा गळून जाईल, याबद्दल डॉक्टरांना ठरवता येतं.
(हार्ट फेल्युअर म्हणजे काय? वाचा हृदयरोगतज्ज्ञांनी दिलेली महत्त्वपूर्ण माहिती)
वयाच्या पन्नाशीनंतर पूर्ण लघवी न होणं, लघवीस वारंवार जावं लागणं, लघवीस जोर द्यावा लागणं अशी लक्षणं दिसून येतात. या वयात पुरुषांमधील प्रोस्टेट नावाची ग्रंथी वाढते व ती ब्लॅडर नेकवर दबाव येतो. त्यामुळे लघवी करताना जोर द्यावा लागतो व लघवी अपूर्ण झाल्यासारखी वाटते. सोनोग्राफीद्वारे आपण प्रोस्टेट ग्रंथी वाढली आहे का, त्याचा आकार कसा आहे, त्याची संरचना कशी आहे, ते ब्लॅडरवर प्रेशर देत आहे का इत्यादी बाबी बघू शकतो. लघवीपूर्वी आणि लघवीनंतर दोन्ही वेळा स्कॅन करून मूत्रपिशवीत लघवी राहते का, हे बघू शकतो. मूत्रपिशवीत लघवी राहिल्यास, त्यामुळे प्रादुर्भाव होण्याचा धोका संभवतो. अशा वेळी वेळीच उपचार केला नाही, तर त्याचा मूत्रपिंडावरही प्रभाव पडू शकतो.
(डीप व्हेन थ्रॉम्बोसिस म्हणजे काय? जाणून घ्या आजाराची लक्षणे व कारणे)
मधुमेह अनियंत्रित असेल, तर रुग्णास वारंवार लघवीला जावं लागतं. अशा वेळी मूत्रपिंड व मूत्रपिशवी यांच्यातील विकारांमुळे नव्हे, तर अन्य बाबींमुळे लघवी वारंवार लागते आहे का, याचंही निदान सोनोग्राफीद्वारे होतं.
मूत्रमार्ग आकुंचन पावल्यानं लघवी करण्यास त्रास होतो. अशा वेळी लघवीच्या पिशवीवर सूज येते. सोनोग्राफीद्वारे लघवी पूर्ण होत नाही, हे आपल्याला कळू शकतं. त्यावरून हा मूत्रमार्ग आकुंचित पावला आहे का याचा अंदाज बांधता येतो. मूत्रपिंडाला संसर्ग झाला असेल आणि त्यामुळे पस भरून आला असेल, तर त्याचं निदान सोनोग्राफीच्या सहाय्यानं होऊ शकतं. त्याच प्रकारे सोनोग्राफीच्या सहाय्यानं सुई टाकून हा पस काढता येतो. किडनीमध्ये एखादी गाठ आढळल्यास ती कर्करोगाची आहे का याचं निदान करण्यासाठी आपण सोनोग्राफीद्वारे बायोप्सी करू शकतो.
एकूणच मूत्रमार्गाच्या विकारांचं निदान करण्यासाठी सोनोग्राफी सहजतेनं उपलब्ध होणारी रेडिएशनविरहित प्रभावी निदान पद्धती आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट