अकार्यक्षम गर्भाशयाचा रक्तस्त्राव

मासिक पाळी नियमितपणे येत नसल्यास किंवा पाळीदरम्यान रक्तस्त्राव मोठ्या प्रमाणात होत असल्यास त्याकडे दुर्लक्ष करू नये. त्याचे योग्य वेळी निदान व्हायला हवे. अनेकदा स्त्रिया त्याकडे दुर्लक्ष करतात. त्रास अंगावर काढतात, त्यामुळे त्यांची दैंनदिन काम करण्याची क्षमताही कमी होते. कामामध्ये उत्साह वाटत नाही. सतत थकवा येणे, झोप येणे, गळून गेल्यासारखे वाटणे, शरिरातील हिमोग्लोबिनची पातळी कमी होणे यासारख्या तक्रारींकडे दुर्लक्ष होता कामा नये. त्यावर वेळीच उपचार केले जाणे गरजेचे आहे. ४५ वर्षांपेक्षा अधिक वयोगटातील स्त्रियांमध्ये अकार्यक्षम गर्भाशयाचा त्रास अधिक असतो, त्यांनीही या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नये.
- डॉ. संजय सुरासे

निष्क्रिय गर्भाशयाचा रक्तस्त्राव हा एक विकार आहे. जो प्रजनन जीवनाच्या सुरुवातीला आणि अखेरीस स्त्रियांमध्ये वारंवांर उद्भवतो. ४५ वर्षांवरील वयोगटातील स्त्रियांमध्ये हा त्रास अधिक असतो. ९० वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या स्त्रियांमध्ये हे प्रमाण एक पंचमांश इतके आहे. पॉलिसिस्टिक अंडाशय सिंड्रोम (अंडाशयावरील गाठी) असलेल्या स्त्रियांमध्ये ही वृद्धी सामान्य आहे. काही स्त्रिया गर्भनिरोधक साधने (आययुडी) वापरतात त्यांच्यमध्येही हा त्रास दिसतो. असमान्य जनुकीय मार्गामुळेही रक्तस्त्राव होतो. प्रोजेस्टेरॉनच्या कमी पातळीमुळे प्रोस्टॅग्लॅडीन हे अल्फाच्या उच्च पातळीला कारणीभूत ठरते. त्यामुळे शरिरात मेनोरेहाजिया प्रचंड प्रवाह निर्माण करते. ऑकुलेटरी किंवा एनोवुलेटरी या दोन प्रकारांमध्ये याचे वर्गीकरण केले जाते. गर्भाशयाचा असामान्य रक्तस्त्राव हा मासिक पाळी नसतानाही होण्याची शक्यता असते.

तपासणी
अँड्रोमेट्रिअम बायोप्सी ही सर्वांत महत्त्वाची चाचणी आहे. डायलेटेशन क्युरेटेज या तपासणीमुळेही अतिरिक्त रक्तस्त्राव का होतो, याचे निदान करता येते.

लक्षणे
मासिक पाळीतील रक्तस्राव हा इस्ट्रोजेन व प्रोजस्टेरॉन या संप्रेरकांच्या पातळीवर अवलंबून असतो. प्रॉस्टाग्लंडीन या द्रव्याच्या अतिरिक्त स्रावाने गर्भाशयाच्या आतील आवरणाची जाडी वाढते, याशिवाय गर्भाशयातील रक्तनलिकांमध्ये झालेले बदल आणि कमी होत जाणारी पातळी या सर्व गोष्टी रक्तस्राव घडवून आणण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. संप्रेरक द्रव्यांच्या पातळीवर नियंत्रण न राहिल्याने रक्तस्राव सुरूच राहातो. काही स्त्रियांमध्ये रक्तस्त्राव अधिक प्रमाणात होतो. निष्क्रिय गर्भाशयाचा रक्तस्त्राव नेमका कोणत्या कारणांमुळे होतो हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

मेनोरेजिया - यात मासिक पाळी नियमित येते, पण रक्तस्त्राव अधिक होतो. तो सात दिवसांपेक्षा अधिक काळ होतो.

मेट्रोरोजिया - या प्रकरामध्ये मासिक पाळीदरम्यान रक्तस्त्राव होऊ लागतो.

कारणे

अॅडिनोमाओसिसि

अॅस्ट्रोजन आणि प्रोजेस्टेरॉनमधील संप्रेरकांचे असंतुलन

ट्यूमर

अँडोमॅट्रिअल कॅन्सर

अँडोमॅट्रीअल पॉलिप्स

अँडोमेट्रोओसिस

निदान -

योग्यवेळी करण्यात आलेले वैद्यकीय व्यवस्थापन

हार्मोन थेरपी

मिड सायकल अॅस्ट्रोजन

प्रोजेस्विन